Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego oprocentowanie w banku jest raz większe, a raz mniejsze? Jak to jest, że kiedyś mieliśmy lokaty i konta na 9 proc., a teraz ledwo możemy znaleźć ofertę na 2,5 proc? Od kogo to zależy, kto podejmuje takie decyzje i jak one wpływają na nasze oszczędności. O tym w niniejszym artykule.
Rada Polityki Pieniężnej (RPP)
Zacznijmy od tego, czym jest RPP i na jakiej podstawie funkcjonuje. Otóż zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem Narodowego Banku Polskiego. Historia jej powstania sięga 17 lutego 1998 r. Kto zatem wchodzi w skład Rady? Jest to dziesięć osób w tym Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP i dziewięciu członków, powoływanych w równej liczbie przez: Prezydenta RP, Sejm i Senat. Kadencja RPP trwa sześć lat.
Przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej
Prezes NBP – Adam Glapiński
Członkowie Rady Polityki Pieniężnej
- Grażyna Ancyparowicz
- Eugeniusz Gatnar
- Łukasz Hardt
- Cezary Kochalski
- Jerzy Kropiwnicki
- Eryk Łon
- Rafał Sura
- Kamil Zubelewicz
- Jerzy Żyżyński
Obowiązki Rady Polityki Pieniężnej
Ponownie musimy zerknąć do aktów prawnych, aby zapoznać się z obowiązkami RPP. I tak też zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP do zadań Rady Polityki Pieniężnej należą m.in. ustalanie corocznych założeń polityki pieniężnej. Dalej Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego. RPP ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków. Dodatkowo zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP, ustala zasady operacji otwartego rynku. Rada Polityki Pieniężnej dokonuje również oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP. Jednak co najważniejsze RPP ustala wysokość stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego.
Stopy procentowe a oszczędności
W skrócie stopy procentowe ustalane przez RPP oznaczają, na jaki procent banki komercyjne mogą pożyczyć pieniądze od banku centralnego. To z kolei wpływa na stawki WIBOR, czyli oprocentowanie pożyczek na rynku międzybankowym. Tymczasem WIBOR może być np. podstawą dla raty kredytu, ale także dla oprocentowania depozytów. W jednym i drugim przypadku bank komercyjny może uzależnić jedno od drugiego, co pokazują nam również historyczne wykresy porównujące poziom głównej stopy procentowej NBP do średniego oprocentowania lokat. Przez lata stopa procentowa NBP była utrzymywana na poziomie 1,50 proc. Jednak ze względu na negatywne dla gospodarki skutki epidemii COVID-19 Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się 17 marca 2019 r. obniżyć główną stopę procentową do rekordowo niskiego poziomu 1,00 proc. Tym samym oprocentowanie lokat także prawdopodobnie w najbliższej przyszłości się zmniejszy. To z kolei negatywnie wpłynie na nasze oszczędności, gdyż odsetki będą mniejsze, zwłaszcza że w lutym pojawiła się rekordowa inflacja 4,7 proc. W konsekwencji w Polsce prawdopodobnie mamy do czynienia z największymi ujemnymi realnymi stopami procentowymi (oprocentowanie lokat – inflacja).
Stopy procentowe a obligacje
Decyzje Rady Polityki Pieniężnej mogą mieć również znaczenie dla oprocentowania detalicznych obligacji Skarbu Państwa. Polacy bardzo polubili w ostatnich miesiącach lokowanie oszczędności w obligacjach indeksowanych inflacją, o których więcej pisaliśmy w tym miejscu. W zasadzie słusznie, ponieważ te papiery mogły uchronić oszczędności przed wzrostem cen. Niemniej jednak należy pamiętać, z czego składa się wypłata odsetek. W drugim roku oszczędzania jest to marża, która jest zapisana w liście emisyjnym oraz inflacja. Np. 2,40 proc. w pierwszym rocznym okresie odsetkowym, w kolejnych rocznych okresach odsetkowych: marża 1,25 proc. + inflacja, z wypłatą odsetek co roku. W tym wzorze rozchodzi się o wysokość marży. Historia pokazuje nam zależność między stopą referencyjną NBP a marżą. Obniżka głównej stopy procentowej z 1,50 proc. do 1,00 proc. może również wpłynąć na zmniejszenie marży. Oznacza to, że odsetki od obligacji przy okazji kolejnych emisji mogą być niższe.
W ten sposób decyzje RPP wpływają bezpośrednio na nasze oszczędności. Jednak trzeba też pamiętać, że po okresie bardzo niskich stóp procentowych i oprocentowania depozytów, może przyjść również czas wysokich stóp i wysokiego oprocentowania. Wszystko to zależy od koniunktury gospodarczej i poziomu cen w gospodarce.
