System emerytalny w Polsce nadal opiera się na obowiązkowych składkach ZUS. W obliczu obecnych realiów demograficznych szybko może stać się niewydolny. Politycy niechętnie podejmują niepopularne decyzje dotyczące podwyższenia wieku emerytalnego, ponieważ obawiają się spadku poparcia społecznego.
Większość ludzi marzy o spokojnej i długiej emeryturze, najlepiej wysokiej. Jednak w kontekście dzisiejszych trendów demograficznych, wskaźnik zastąpienia wynagrodzenia przez emeryturę maleje i prawdopodobnie będzie dalej spadać. W takiej sytuacji pojawia się pytanie, jak zapewnić sobie godne, a nawet komfortowe życie na emeryturze. Czy istnieją sposoby na znaczące zwiększenie swojej emerytury z ZUS, np. o dodatkowy 1 milion złotych?
Konstrukcja systemu emerytalnego w Polsce
System emerytalny w Polsce składa się z trzech filarów: dwóch obowiązkowych i jednego dobrowolnego. Pierwszy filar to Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), który opiera się na składkach obowiązkowych pracowników i pracodawców. Drugi filar, czyli Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE), stanowi również obowiązkowy element systemu, jednak jego rola została w ostatnich latach zmniejszona. Trzeci filar to dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę, takie jak Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) czy Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK). W niniejszym tekście skoncentrujemy się na tym dobrowolnym filarze, a zwłaszcza na aspekcie aktywnego inwestowania, który może przyczynić się do zwiększenia przyszłych świadczeń emerytalnych. Aby jednak uzyskać pełny obraz systemu, konieczne jest zrozumienie struktury wszystkich jego filarów i roli, jaką odgrywają w zabezpieczeniu finansowym na przyszłość.
Pierwszy filar systemu emerytalnego w Polsce opiera się na obowiązkowych składkach pobieranych z wynagrodzeń pracowników, które są przekazywane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i zapisywane na indywidualnych kontach składkowych. ZUS ma za zadanie zapewnić wypłatę emerytur po osiągnięciu przez ubezpieczonego wieku emerytalnego. Wysokość składki emerytalnej w tym filarze wynosi 19,52% wynagrodzenia brutto, z czego 9,76% jest potrącane bezpośrednio z wynagrodzenia pracownika, a pozostałą część (również 9,76%) opłaca pracodawca. Ten filar stanowi fundament polskiego systemu emerytalnego i gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych, choć jest on uzależniony od bieżących wpłat do systemu, co może rodzić wyzwania w obliczu starzejącego się społeczeństwa.
Drugi filar systemu emerytalnego w Polsce ma charakter hybrydowy i dotyczy osób urodzonych po 1968 roku. Składka emerytalna jest dzielona, przy czym 12,22% trafia na indywidualne konto w ZUS, a 7,3% na subkonto ZUS. Kluczową cechą drugiego filaru jest możliwość dziedziczenia zgromadzonych środków w przypadku śmierci osoby składkującej, rozwodu, unieważnienia małżeństwa lub umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólnoty majątkowej. Jeśli osoba składkująca wybrała pozostanie w Otwartym Funduszu Emerytalnym (OFE) lub złożyła deklarację przystąpienia do niego, składka emerytalna dzieli się na trzy części: 12,22% trafia na indywidualne konto w ZUS, 4,38% na subkonto w ZUS, a 2,92% do OFE. Środki zgromadzone w OFE również podlegają dziedziczeniu, jednak zamiast waloryzacji, jak w przypadku ZUS, są one inwestowane na rynku finansowym. Wybór instytucji odpowiedzialnej za inwestowanie środków w OFE należy do pracownika.
Ostatni, III filar systemu emerytalnego w Polsce koncentruje się na produktach inwestycyjnych. Jego pasywnym elementem są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK), które są organizowane przez pracodawców. Składki do PPK są wpłacane regularnie co miesiąc, z czego część pokrywa pracodawca, a część odciągana jest z wynagrodzenia pracownika. Dodatkowo, państwo zapewnia uczestnikom PPK wpłatę powitalną oraz coroczne dopłaty. Środki zgromadzone w PPK można wypłacić w dowolnym momencie, jednak wypłata przed osiągnięciem wieku emerytalnego wiąże się z koniecznością zapłacenia podatku oraz utratą dopłat ze strony państwa. Oprócz PPK, III filar obejmuje również bardziej aktywne formy oszczędzania, takie jak Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Są to prywatne środki, które podlegają dziedziczeniu i oferują większą elastyczność w zakresie wypłat niż PPK. Warto zaznajomić się z możliwościami, jakie oferują te rozwiązania, gdyż mogą one stanowić istotne wsparcie dla podstawowej emerytury.
IKE i IKZE – jakie oszczędności?
Z rozwiązań IKE i IKZE może skorzystać bez ograniczeń każdy, kto skończył 18 lat. Osoby małoletnie, w wieku 16 – 18 lat, mogą dokonywać wpłat na indywidualne konto emerytalne tylko w roku kalendarzowym, w którym otrzymują dochody z pracy, wykonywanej na podstawie umowy o pracę. Nie ma natomiast górnej granicy wieku. Po ukończeniu 60 roku życia można również założyć IKE, oczywiście pod warunkiem, że będzie to pierwsze IKE i wcześniej nie dokonano wypłaty środków z IKE, czyli nie nastąpiło skorzystanie ze zwolnienia podatkowego. Można je zakładać w wielu instytucjach finansowych: bankach, towarzystwach funduszy inwestycyjnych, domach maklerskich, zakładach ubezpieczeń na życie czy w towarzystwach emerytalnych.
Programy takie jak IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) i IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) pełnią dwie istotne funkcje. Po pierwsze, są one częścią systemu emerytalnego, a po drugie, zachęcają do samodzielnego inwestowania na rynku finansowym. Główną zaletą tych programów jest jednak ich rola jako „schronienia” dla innych produktów finansowych przed podatkiem Belki, którego stawka wynosi 19% i jest pobierana od zysków kapitałowych, takich jak odsetki z lokat bankowych, dywidendy, czy zyski z akcji i obligacji.
Jedną z głównych korzyści związanych z Indywidualnym Kontem Emerytalnym (IKE) oraz Indywidualnym Kontem Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) jest możliwość unikania podatku Belki przy długoterminowym oszczędzaniu na emeryturę. Nawet przy stosunkowo niewielkich wpłatach, takich jak 500 zł miesięcznie, i zakładając średnią stopę zwrotu na poziomie 5% rocznie, przez okres 25 lat można zgromadzić znaczące kwoty. W 2024 roku limity wpłat na IKE i IKZE zostały podwyższone, co pozwala na jeszcze większe oszczędzanie. Maksymalna kwota wpłaty na IKE wynosi 23 472 zł rocznie, co stanowi wzrost w porównaniu do 2023 roku, kiedy limit wynosił 20 805 zł.
W przypadku IKZE limit wpłat na 2024 rok wynosi 9 388,80 zł, a dla osób prowadzących działalność gospodarczą jest wyższy, sięgając 14 083,20 zł. Dzięki możliwości skorzystania z wyższych limitów oraz unikaniu podatku od zysków kapitałowych, IKE i IKZE oferują atrakcyjne narzędzia do budowania kapitału emerytalnego, zwłaszcza przy długoterminowym oszczędzaniu i inwestowaniu.
Poniższa symulacja ilustruje, jakie kwoty mogą zostać zgromadzone w ten sposób, uwzględniając uniknięcie podatku Belki i długoterminowy okres oszczędzania.
Suma dokonanych wpłat | 150 000 zł |
Wartość po 25 latach | 531 817 zł |
Suma zysku | 381 817 zł |
Zaoszczędzony podatek | 72 545 zł |
Nawet przy relatywnie niewielkim miesięcznym, ale systematycznym i długoterminowym oszczędzaniu, kwota podatku, którego nie trzeba oddawać do budżetu państwa, robi wrażenie. Taka kwota może posłużyć np. jako wkład własny do mieszkania dla dziecka. Jeśli oszczędzającego stać na maksymalny wymiar wpłat miesięcznych, te kalkulacje będą wyglądać jeszcze atrakcyjniej:
Suma dokonanych wpłat | 519 000 zł |
Wartość po 25 latach | 1 840 086 zł |
Suma zysku | 1 321 086 zł |
Zaoszczędzony podatek | 251 006 zł |
IKE i IKZE można traktować jako rozwiązania służące za platformę inwestycyjną. Poza zawieraniem zwykłych lokat bankowych, w ramach tych rachunków można inwestować też w akcje, obligacje czy fundusze inwestycyjne.
Limity wpłat na IKE i IKZE
IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) i IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) są produktami stworzonymi, aby zachęcać do oszczędności emerytalnych, oferując przy tym znaczne oszczędności podatkowe. Aby zapobiec wykorzystywaniu tych kont do omijania przepisów podatkowych, wprowadzono limity wpłat.
Limity te określają maksymalną wysokość wpłat w danym roku:
W przypadku IKE limit wynosi 300% średniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce w danym roku. Aktualne informacje można sprawdzić tutaj: LIMITY IKE 2024.
Dla IKZE roczne wpłaty nie mogą przekroczyć 120% lub 180% średniego miesięcznego wynagrodzenia, w zależności od rodzaju zawartej umowy (o pracę, zlecenie, dzieło) lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Aktualne informacje można sprawdzić tutaj: LIMITY IKZE 2024.
Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą również skorzystać z ulgi podatkowej, obniżając swój podatek dochodowy w rocznym rozliczeniu PIT.
Istnieją również ograniczenia dotyczące wypłat z IKE i IKZE. W przypadku wczesnej wypłaty środków konieczne jest zapłacenie 19% podatku od zysków kapitałowych.
Aby lepiej zrozumieć różnice i szczegóły techniczne obu kont, warto przygotować tabelę porównawczą. Taka tabela może zawierać informacje o limitach wpłat, ulgach podatkowych, możliwościach wypłaty oraz innych istotnych aspektach obu produktów.
IKE i IKZE — porównanie
IKE | IKZE | |
Uprawnienie do wpłat | Od 16 roku życia | Od 16 roku życia |
Limit wpłat | W 2024 roku maksymalny limit wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) dla klientów indywidualnych wynosi 23 472 zł, co stanowi wzrost w stosunku do 2023 roku, kiedy to limit wynosił 20 805 zł. | Limit wpłat na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) w 2024 roku wynosi 9 388,80 zł dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a dla osób prowadzących działalność gospodarczą limit wynosi 14 083,20 zł. |
Podatek dochodowy | Zwolnienie, bo gromadzone są środki już po potrąceniu podatku PIT | Składki są odliczane od podstawy opodatkowania, podatek jest liczony po zakończeniu inwestycji od wypłacanej kwoty w wysokości zryczałtowanej stawki 10% |
Podatek od zysków kapitałowych (podatek Belki) | Brak przy uwzględnieniu zasad wypłaty środków. | Brak przy uwzględnieniu zasad wypłaty środków. |
Zasady wypłaty środków | Po osiągnięciu 60 lat lub 55 lat w przypadku nabycia wcześniejszych uprawnień emerytalnych, pod warunkiem dokonywania wpłat przez co najmniej 5 lat kalendarzowych i wpłacenie ponad połowy do 5 lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę; wypłata automatyczna (bez dodatkowego wniosku) po osiągnięciu 70 roku życia; IKE można otworzyć także po przekroczeniu 70 roku życia; wypłata jednorazowa lub w ratach. | Po osiągnięciu 65 lat pod warunkiem dokonywania wpłat przez co najmniej 5 lat kalendarzowych; wypłata jednorazowa lub w ratach. |
Możliwość wcześniejszej wypłaty lub wypłat częściowych | Tak, ale płaci się podatek od zysków kapitałowych. | Tylko wypłata całości środków, płaci się podatek dochodowy od osób fizycznych PIT. |
Dziedziczenie | Tak, bez podatku od spadków i darowizn, można wskazać osobę uprawnioną w przypadku śmierci oszczędzającego; osoba ta ma prawo do wypłaty środków w całości lub części bez podatku dochodowego. | Tak, bez podatku od spadków i darowizn, można wskazać osobę uprawnioną w przypadku śmierci oszczędzającego; osoba ta ma prawo do wypłaty środków w całości lub części, ale uprawniony musi zapłacić podatek dochodowy w wysokości 10%, chyba że środki zostaną przeniesione na IKZE uprawnionego – wtedy płaci podatek dopiero przy wycofaniu środków z IKZE. |
Transferowanie środków do innych instytucji | Tak, pod warunkiem prowadzenie przez nie IKE. | Tak, pod warunkiem prowadzenie przez nie IKZE. |
Dołóż milion do swojej emerytury w III filarze
Limity oszczędnościowe w III filarze są zaprojektowane tak, aby ich wartość rosła wraz z postępem gospodarczym kraju i wzrostem płac. Limity wpłat na IKE i IKZE na 2024 rok zostały podniesione, co umożliwia większe oszczędzanie. Maksymalna wpłata na IKE wynosi 23 472 zł, a na IKZE 9 388,80 zł, z możliwością wyższego limitu dla osób samozatrudnionych, wynoszącego 14 083,20 zł.
Symulacje przedstawione w tekście dokładnie ilustrują korzyści podatkowe, jakie można osiągnąć dzięki korzystaniu z tych kont. Dzięki zwolnieniu z podatku Belki na IKE oraz możliwości odliczeń od podstawy opodatkowania na IKZE, systematyczne oszczędzanie może wygenerować znaczny kapitał, dostępny w okresie emerytalnym. Od momentu wprowadzenia IKE, czyli przez okres kilkunastu lat, możliwe było zgromadzenie znacznej sumy kapitału. Przy maksymalnym wykorzystaniu limitów wpłat, a także przy założeniu rozsądnej stopy zwrotu z inwestycji, zgromadzony kapitał może z czasem przekroczyć 1 milion PLN.
Taki poziom oszczędności może znacząco zwiększyć komfort życia na emeryturze, stanowiąc solidne zabezpieczenie finansowe niezależne od świadczeń z ZUS czy II filaru emerytalnego. W wieku 30-40 lat rzadko zastanawiamy się nad emeryturą, ale jest to najlepszy czas, aby rozpocząć systematyczne oszczędzanie. Wynagrodzenia w tym okresie zwykle rosną dynamicznie, co ułatwia regularne wpłaty.
Dostępne programy oszczędzania długoterminowego, takie jak IKE i IKZE, oferują dodatkowe korzyści podatkowe, co stanowi dodatkową motywację do odkładania środków. Limit wpłat powiązany z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej będzie wzrastać, umożliwiając oszczędzanie coraz większych kwot. Jak wykazują symulacje, oszczędności podatkowe i korzyści z inwestycji rosną proporcjonalnie do wpłacanych środków.
Proces zakładania kont IKE czy IKZE jest prosty, a wiele instytucji finansowych oferuje te produkty. Dlatego warto już teraz rozważyć opcje dostępne w III filarze systemu emerytalnego i zacząć aktywnie oszczędzać na emeryturę.
