System emerytalny w Polsce wciąż opiera się na obowiązkowych składkach ZUS. W obecnych realiach demograficznych — szybko może stać się niewydolny. Politycy nie chcą podejmować niepopularnych decyzji o podwyższaniu wieku emerytalnego, bo to odbija się negatywnie na poparciu społeczeństwa.
Nikt nie chce przedłużać swojej aktywności zawodowej, każdy marzy o spokojnej i długiej emeryturze, najlepiej wysokiej. Jednak w obliczu obecnych trendów demograficznych, wskaźnik zastąpienia wynagrodzenia przez emeryturę maleje i prawdopodobnie będzie kontynuować ten trend. W takim przypadku pojawia się pytanie, jak zapewnić sobie godne, a nawet komfortowe życie na emeryturze. Jak zatem można zwiększyć swoją emeryturę z ZUS o dodatkowy 1 milion złotych?
Konstrukcja systemu emerytalnego w Polsce
System emerytalny w Polsce składa się z trzech filarów: dwóch obowiązkowych i jednego dobrowolnego. W niniejszym tekście skoncentrujemy się na tej dobrowolnej części, a konkretnie na aspekcie aktywnego inwestowania. Aby uzyskać pełny obraz, konieczne jest jednak opisanie całego systemu.
Pierwszy filar systemu emerytalnego w Polsce opiera się na obowiązkowych składkach pobieranych z pensji pracowników, które są przekazywane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i gromadzone na indywidualnym koncie składkowym. ZUS ma za zadanie zapewnić wypłatę emerytury po osiągnięciu przez osobę uprawnioną wieku emerytalnego. Wysokość składki emerytalnej w tym filarze wynosi 19,52% pensji brutto, z czego 9,76% jest potrącane bezpośrednio z wynagrodzenia pracownika, a pozostałą część pokrywa pracodawca. Ten filar jest fundamentem polskiego systemu emerytalnego i stanowi gwarancję wypłaty świadczeń emerytalnych.
Drugi filar systemu emerytalnego w Polsce jest hybrydowy i dotyczy osób urodzonych po 1968 roku. Część składki emerytalnej jest kierowana do tego filaru, przy czym 12,22% wpływa na konto w ZUS, a 7,3% trafia na subkonto. Kluczowym aspektem drugiego filaru jest to, że zgromadzone środki, w przypadku śmierci osoby odprowadzającej składki, rozwodu, unieważnienia małżeństwa, umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólnoty majątkowej, są dzielone i mogą być dziedziczone. Jeśli osoba składkująca pozostała w OFE lub złożyła deklarację przystąpienia do niego, składka emerytalna dzieli się na trzy części: 12,22% trafia na indywidualne konto w ZUS, 4,38% na subkonto ZUS, a 2,92% do OFE. Środki zgromadzone w OFE również podlegają dziedziczeniu. Różnica polega na tym, że środki te nie są waloryzowane, lecz inwestowane na rynku finansowym. Wybór instytucji odpowiedzialnej za inwestowanie tych środków należy do pracownika.
Ostatni, III filar systemu emerytalnego w Polsce skupia się na produktach inwestycyjnych. Jego pasywnym elementem są Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK), system organizowany przez pracodawców. Składki do PPK są regularnie wpłacane co miesiąc, z czego część pokrywa pracodawca, a część jest odciągana z wynagrodzenia pracownika. Co więcej, ze strony państwa, na indywidualne konto uczestnika PPK trafiają wpłata powitalna oraz coroczne dopłaty. Środki zgromadzone w PPK można wypłacić w dowolnym momencie, ale jeśli nastąpi to przed osiągnięciem wieku emerytalnego, konieczne jest zapłacenie podatku oraz zaakceptowanie utraty dopłat państwowych. Oprócz PPK III filar obejmuje również elementy aktywne, takie jak Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Są to prywatne środki, które podlegają dziedziczeniu i charakteryzują się mniejszymi ograniczeniami wypłat niż w przypadku PPK. Warto zaznajomić się z możliwościami, jakie oferują te rozwiązania, gdyż mogą one stanowić ważny element wsparcia dla podstawowej emerytury.
IKE i IKZE – jakie oszczędności?
Z rozwiązań IKE i IKZE może skorzystać bez ograniczeń każdy, kto skończył 18 lat. Osoby małoletnie, w wieku 16 – 18 lat, mogą dokonywać wpłat na indywidualne konto emerytalne tylko w roku kalendarzowym, w którym otrzymują dochody z pracy, wykonywanej na podstawie umowy o pracę. Nie ma natomiast górnej granicy wieku. Po ukończeniu 60 roku życia można również założyć IKE, oczywiście pod warunkiem, że będzie to pierwsze IKE i wcześniej nie dokonano wypłaty środków z IKE, czyli nie nastąpiło skorzystanie ze zwolnienia podatkowego. Można je zakładać w wielu instytucjach finansowych: bankach, towarzystwach funduszy inwestycyjnych, domach maklerskich, zakładach ubezpieczeń na życie czy w towarzystwach emerytalnych.
Programy takie jak IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) i IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) pełnią dwie istotne funkcje. Po pierwsze, są one częścią systemu emerytalnego, a po drugie, zachęcają do samodzielnego inwestowania na rynku finansowym. Główną zaletą tych programów jest jednak ich rola jako „schronienia” dla innych produktów finansowych przed podatkiem Belki, którego stawka wynosi 19% i jest pobierana od zysków kapitałowych, takich jak odsetki z lokat bankowych, dywidendy, czy zyski z akcji i obligacji.
Jedną z głównych korzyści IKE i IKZE jest to, że w przypadku długoterminowego oszczędzania na emeryturę, inwestor unika podatku Belki. Nawet przy stosunkowo niewielkich wpłatach, jak 500 zł miesięcznie (w roku 2023 maksymalna miesięczna wpłata na IKE to 1730 zł), i przy założeniu średniej stopy zwrotu na poziomie 5% rocznie, przez okres 25 lat oszczędzania, można zgromadzić znaczące kwoty.
Poniższa symulacja ilustruje, jakie kwoty mogą zostać zgromadzone w ten sposób, uwzględniając uniknięcie podatku Belki i długoterminowy okres oszczędzania.
Suma dokonanych wpłat | 150 000 zł |
Wartość po 25 latach | 531 817 zł |
Suma zysku | 381 817 zł |
Zaoszczędzony podatek | 72 545 zł |
Nawet przy relatywnie niewielkim miesięcznym, ale systematycznym i długoterminowym oszczędzaniu, kwota podatku, którego nie trzeba oddawać do budżetu państwa, robi wrażenie. Taka kwota może posłużyć np. jako wkład własny do mieszkania dla dziecka. Jeśli oszczędzającego stać na maksymalny wymiar wpłat miesięcznych, te kalkulacje będą wyglądać jeszcze atrakcyjniej:
Suma dokonanych wpłat | 519 000 zł |
Wartość po 25 latach | 1 840 086 zł |
Suma zysku | 1 321 086 zł |
Zaoszczędzony podatek | 251 006 zł |
IKE i IKZE można traktować jako rozwiązania służące za platformę inwestycyjną. Poza zawieraniem zwykłych lokat bankowych, w ramach tych rachunków można inwestować też w akcje, obligacje czy fundusze inwestycyjne.
Limity wpłat na IKE i IKZE
IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) i IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) są produktami stworzonymi, aby zachęcać do oszczędności emerytalnych, oferując przy tym znaczne oszczędności podatkowe. Aby zapobiec wykorzystywaniu tych kont do omijania przepisów podatkowych, wprowadzono limity wpłat.
Limity te określają maksymalną wysokość wpłat w danym roku:
W przypadku IKE limit wynosi 300% średniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce w danym roku.
Dla IKZE roczne wpłaty nie mogą przekroczyć 120% lub 180% średniego miesięcznego wynagrodzenia, w zależności od rodzaju zawartej umowy (o pracę, zlecenie, dzieło) lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą również skorzystać z ulgi podatkowej, obniżając swój podatek dochodowy w rocznym rozliczeniu PIT.
Istnieją również ograniczenia dotyczące wypłat z IKE i IKZE. W przypadku wczesnej wypłaty środków konieczne jest zapłacenie 19% podatku od zysków kapitałowych.
Aby lepiej zrozumieć różnice i szczegóły techniczne obu kont, warto przygotować tabelę porównawczą. Taka tabela może zawierać informacje o limitach wpłat, ulgach podatkowych, możliwościach wypłaty oraz innych istotnych aspektach obu produktów.
IKE i IKZE — porównanie
IKE | IKZE | |
Uprawnienie do wpłat | Od 16 roku życia | Od 16 roku życia |
Limit wpłat | W 2023 r. klienci indywidualni mogą wpłacić maksymalnie 20 805 zł | W 2023 r. klienci indywidualni mogą wpłacić maksymalnie 8 322 zł, a przedsiębiorcy 12 483 zł |
Podatek dochodowy | Zwolnienie, bo gromadzone są środki już po potrąceniu podatku PIT | Składki są odliczane od podstawy opodatkowania, podatek jest liczony po zakończeniu inwestycji od wypłacanej kwoty w wysokości zryczałtowanej stawki 10% |
Podatek od zysków kapitałowych (podatek Belki) | Brak przy uwzględnieniu zasad wypłaty środków | Brak przy uwzględnieniu zasad wypłaty środków |
Zasady wypłaty środków | Po osiągnięciu 60 lat lub 55 lat w przypadku nabycia wcześniejszych uprawnień emerytalnych, pod warunkiem dokonywania wpłat przez co najmniej 5 lat kalendarzowych i wpłacenie ponad połowy do 5 lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę; wypłata automatyczna (bez dodatkowego wniosku) po osiągnięciu 70 roku życia; IKE można otworzyć także po przekroczeniu 70 roku życia; wypłata jednorazowa lub w ratach | Po osiągnięciu 65 lat pod warunkiem dokonywania wpłat przez co najmniej 5 lat kalendarzowych; wypłata jednorazowa lub w ratach |
Możliwość wcześniejszej wypłaty lub wypłat częściowych | Tak, ale płaci się podatek od zysków kapitałowych | Tylko wypłata całości środków, płaci się podatek dochodowy od osób fizycznych PIT |
Dziedziczenie | Tak, bez podatku od spadków i darowizn, można wskazać osobę uprawnioną w przypadku śmierci oszczędzającego; osoba ta ma prawo do wypłaty środków w całości lub części bez podatku dochodowego | Tak, bez podatku od spadków i darowizn, można wskazać osobę uprawnioną w przypadku śmierci oszczędzającego; osoba ta ma prawo do wypłaty środków w całości lub części, ale uprawniony musi zapłacić podatek dochodowy w wysokości 10%, chyba że środki zostaną przeniesione na IKZE uprawnionego – wtedy płaci podatek dopiero przy wycofaniu środków z IKZE |
Transferowanie środków do innych instytucji | Tak, pod warunkiem prowadzenie przez nie IKE | Tak, pod warunkiem prowadzenie przez nie IKZE |
Dołóż milion do swojej emerytury w III filarze
Limity oszczędnościowe w III filarze są zaprojektowane tak, aby ich wartość wzrastała wraz z postępem gospodarczym kraju i wzrostem płac. Symulacje przedstawione w tekście dokładnie ilustrują korzyści podatkowe możliwe do osiągnięcia poprzez korzystanie z Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE) i Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Ponadto warto podkreślić, że programy systematycznego oszczędzania mogą przyczynić się do wygenerowania znaczącego kapitału dodatkowego, który będzie dostępny w okresie emerytalnym.
Od momentu wprowadzenia Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE), czyli przez okres 6 lat, jedynie z dokonanych wpłat można było zgromadzić kwotę 100 tysięcy PLN. Przy założeniu wykorzystania maksymalnych limitów wpłat i uwzględnienia stopy zwrotu z inwestycji, zgromadzony kapitał może osiągnąć, a nawet przekroczyć 1 milion PLN. Taka suma gwarantuje finansową niezależność na emeryturze, umożliwiając jej komfortowe przeżywanie bez obaw o środki pochodzące z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz z II filaru emerytalnego.
W wieku 30-40 lat rzadko zastanawiamy się nad emeryturą, co jest niekorzystnym podejściem. To optymalny czas na rozpoczęcie oszczędzania, zwłaszcza że w tym okresie wynagrodzenia zazwyczaj rosną dynamicznie. Dostępne programy oszczędzania długoterminowego oferują korzyści podatkowe, które stanowią solidną motywację do systematycznego odkładania środków. Ponadto wspierają one utrzymanie finansowej dyscypliny. Proces założenia Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE) czy Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) jest prosty i wiele instytucji finansowych świadczy te usługi. Limit wpłat, związany ze średnim wynagrodzeniem w gospodarce lub zarobkami oszczędzającego, z czasem wzrośnie, umożliwiając oszczędzanie coraz większych kwot. Jak wykazują nasze symulacje, oszczędności podatkowe rosną wraz z sumą wpłacanych środków. Warto więc już teraz rozważyć dostępne opcje i rozpocząć aktywne oszczędzanie na emeryturę.
